Wat is functioneel trainen?
Tegenwoordig heeft haast elke fitness trainer het over functioneel trainen. Maar wat is functioneel trainen? Als je er even over nadenkt is functioneel trainen een wat rare aanduiding. Wanneer is trainen immers niet functioneel? Je gaat toch niet trainen voor Jan met de korte achternaam? Met trainen wil je namelijk wat bereiken, je hebt een doel. Waarom noemen we de ene training dan functioneel, en de andere training niet-functioneel?
Functioneel trainen
Verschillende aanbieders claimen dat hun manier van trainen het beste is omdat deze functioneel zou zijn. Crossfit, Bootcamp, TRX training, of trainen op een instabiele ondergrond zoals een BOSU Ball zijn volgens de bedenkers allemaal de beste manier van functioneel trainen.
Functioneel trainen wil zeggen dat de training een taak of functie ondersteunt of verbetert. Neem bijvoorbeeld opstaan vanuit een stoel. Hierbij moeten de beenspieren hard werken om het lichaam omhoog te krijgen. Zeker voor oudere mensen is dit belangrijk om goed te blijven kunnen doen. Een beenoefening zoals de squat ligt dan voor de hand.
Er is veel onderzoek gedaan naar het effect van de squat en hoe deze kan helpen bij het makkelijker opstaan vanuit een stoel of bij traplopen. Een squat met het eigen lichaamsgewicht of met een klein extra gewicht (5 – 20 kg) is vaak al voldoende om weer goed te kunnen opstaan vanuit een stoel of trap te lopen. Als de focus op alledaagse taken is gericht, is het niet zinvol om heel erg zwaar te trainen. Het voegt weinig tot niets toe aan de functie. Hoewel een squat een functionele oefening kan zijn, is een squat met een zwaar gewicht dat niet per se. Tenzij je goed wilt worden in squatten met een zwaar gewicht.
Daarnaast is een squat niet de enige oplossing om de functie opstaan of traplopen te verbeteren. Wat functioneel trainen ‘experts’ je willen laten geloven is dat de ouderwetse toestellen in de fitness niet functioneel zijn. Maar dat is niet waar. De leg press machine die in vrijwel elk fitnesscentrum staat kan ook zeer effectief zijn om mensen te helpen bij een alledaagse taak als opstaan vanuit een stoel. Bovendien loop je niet het risico te vallen en is de oefening veel makkelijker goed uit te voeren dan een squat.
Kortom functioneel trainen kan op meerdere manieren en het hangt van de situatie af welke oefening je kiest, de squat of de leg press.
Functioneel trainen met een vorm van instabiliteit
Ook van de TRX suspension trainer, BOSU Ball en Swiss Ball wordt gezegd dat het functionele trainingsmiddelen zijn. Maar ook dit is niet per definitie waar. Ik gebruik de BOSU ball regelmatig in de trainingen die ik geef als ik denk dat mijn sporter er baat bij heeft voor bijvoorbeeld het verbeteren van kniestabiliteit. Als het mijn sporter niet direct helpt, is het een verspilling van tijd. Je kunt dan beter kiezen voor makkelijke oefeningen in een stabiele omgeving, zodat er harder getraind kan worden om andere doelen te bereiken.
Instabiele trainingshulpmiddelen hebben zeker hun nut. We leven echter op een redelijk stabiele ondergrond dus je kunt je afvragen wat het trainen op een instabiele ondergrond voor nut heeft, behalve dat het er moeilijk uit ziet.
Kettlebells worden ook vaak in één adem genoemd met functioneel trainen en ik maak er ook graag gebruik van voor mijn eigen training en die van mijn sporters. Je kunt er bepaalde vormen van squats mee uitvoeren waarvan we al eerder hebben gezien dat die functioneel kunnen zijn. Maar ze lenen zich door hun vorm goed voor explosievere oefeningen en het is maar de vraag of dat nodig is om het trainingsdoel te bereiken.
Niet functioneel trainen
Wat zijn dan de oefeningen en trainingen die volgens de zogenaamde experts niet functioneel zouden zijn? Veel toestellen in de fitness krijgen dat stempel opgeplakt. In sommige gevallen is dat terecht. Er zijn fitnesstoestellen die niet echt functioneel zijn en waarbij het risico op blessures aanzienlijk is. Andere toestellen kunnen zijn wel nuttig zijn, bijvoorbeeld de eerder genoemde leg press.
Ook open-keten of isolatie oefeningen zoals de leg extension worden vaak onder de noemer van niet functioneel geplaatst. In het geval van de leg extension lijkt dat wellicht voor de hand te liggen. Bij een hoge belasting en volledige strekking van de knie komt er veel spanning op het kniegewricht te staan. Dit verhoogd de kans op een voorstekruisbandruptuur. Kies je echter voor een gewicht waarmee 20 herhalingen kunnen worden gedaan (en een kleinere kniehoek) dan blijkt de leg extensie ineens een prima oefening voor het verstevigen van het kniegewricht, en verklein je zelfs de kans op een voorstekruisbandruptuur. Kortom zelfs deze zogenaamde ‘niet-functionele oefeningen’ kunnen erg functioneel zijn en je helpen je doelen te bereiken.
Conclusie
Een oefening is niet of wel functioneel omdat iemand anders dat zegt. Een oefening is functioneel als deze zorgt voor een gewenst trainingsresultaat. Of zoals ik het meestal zeg: er zijn geen foute oefeningen, alleen verkeerde keuzes van oefeningen. Helpt een oefening je verder richting je doel? Doe deze dan! Helpt of ondersteunt de oefening daarbij niet? Laat deze dan links liggen!